System polityczny Szwajcarii - czyli Bundesrat, Nationalrat, Staenderat i tak dalej.


Takiej notki od początku istnienia tego bloga jeszcze tu nie było, jako że nie czułam się nigdy wystarczająco kompetentna, by ją napisać. Ponieważ jakiś czas temu musiałam zwiększyć swoje kompetencje w tym temacie - więc proszę bardzo, tym razem politycznie. 

 

Szwajcaria jest federacją. Tworzy jedno państwo (niem. Bund - związek), składające się z 26 kantonów, kantony zaś składają się z gmin (których liczba stale maleje, bo gminy się łączą. 1 stycznia 2018 w Szwajcarii były 2222 gminy). 

 

W państwie federalistycznym władza jest podzielona. Jej część dzierży państwo (niem. Bund), drugą - kantony, a trzecią - gminy. Głosowania odbywają się również na tych 3 poziomach, tj. ludzie z danej gminy głosują w jej sprawach, ludzie z danego kantonu decydują w sprawach danego kantonu, a wszyscy uprawnieni do głosowania - w sprawach dotyczących całego państwa. 

Państwo ma konstytucję, własne prawa, organ egzekucyjny, legislacyjny i prawny. Tak samo wygląda to też w kwestii kantonów i gmin.



Państwo zajmuje się głównie: armią (tak, mimo bycia neutralną, Szwajcaria oczywiście ma armię, a służba w niej jest obowiązkowa dla wszystkich mężczyzn; natomiast, uwaga - w Szwajcarii nie ma generałów, powoływani są przez parlament w razie wojny), ubezpieczeniami społecznymi i zdrowotnymi, występuje na arenie międzynarodowej, decyduje o VAT-cie i cle oraz jest odpowiedzialne za franka. 

Kantony są odpowiedzialne m.in. za szkolnictwo, szpitale, policję, komunikację miejską, zabudowę. 

Gminy zajmują się m.in. kwestiami takimi jak infrastruktura wody czy prądu, wywóz śmieci, policja gminna, planowanie przestrzenne, prowadzenie szkół zawodowych (niem. Volksschule). 

 


 

Podział władzy w państwie to:

egzekutywa - to rada państwa (niem. Bundesrat)

legislatywa - parlament państwowy (niem. Bundesparlament, zwany też Bundesversammlung, czyli zebraniem państwowym)

prawo - prawo państwowe, czyli Bundesgericht.

 

W skrócie, polega to na tym, że obywatele wybierają parlament, a parlament wybiera rząd i ustanawia sędziów

 

W skład rządu wchodzi 7 osób. Cztery z nich, wybierane przez parlament, przez cztery kolejne lata, pełnią kolejno funkcję prezydenta/prezydentki (każda przez rok). Parlament wybiera także - jako ósmą osobę - kanclerza państwowego. Po czterech latach parlament wybiera nowy rząd. Parlament wybiera również sędziów czterech sądów państwowych (na sześć lat), prawnika państwowego i prezydentkę/prezydenta sądu państwowego. Najwyższy sąd to Państwowy (niem. Bundesgericht), prócz tego jest sąd Karny, Zarządzania i Patentów.

 

Rząd ma do dyspozycji 38 tys. pracowników w 7 departamentach




Parlament składa się z 2 izb: tzw. rady narodowej (niem. Nationalrat) i rady kantonalnej (niem. Ständerat - Stände to inne określenie na kantony). 

Rada Narodowa (Nationalrat) ma 200 członków i są to reprezentanci społeczeństwa. Kantony o gęstszym zaludnieniu mają większą liczbę miejsc w NR, kantony o mniejszej - mniejszą. W głosowaniu bierze się pod uwagę, jaki procent głosów zdobyła dana partia i każda z nich otrzymuje procentowo liczbę miejsc w Nationalrat. Tj., jeśli mamy np. cztery główne partie w kantonie ZRH, popierane kolejno przez czterdzieści, dwadzieścia, dwadzieścia i dwadzieścia procent społeczeństwa,  to reprezentanci każdej z partii będą w Nationalrat: pierwsza z partii będzie mieć mieć 4 miejsca, a druga, trzecia i czwarta po 2 miejsca. 

Rada Kantonalna (Ständerat) to reprezentanci kantonów. 20 kantonów ma po 2 miejsca w Ständerat, 6 kantonów to natomiast tzw. półkantony (AI, AR, BL, BS, NW, OW) i każdy z nich ma jedno miejsce. Łącznie zatem Ständerat ma 46 członkiń/członków. W tym wypadku wybierani są ci kandydaci, którzy zdobyli największą liczbę głosów - bez zwracania uwagi na partię. 

Zarówno Nationalrat jak i Ständerat mają dokładnie te same uprawnienia. 

 

W roku 2021 w w NR jest 80 kobiet, 120 mężczyzn, a w SR - 1/3 kobiet, 2/3 mężczyzn. Najwięcej jest w parlamencie osób w wieku 51-60, potem 41-50, a potem ex aequo 61-70 i 31- 40. 

Członkinie/członkowie parlamentu nie są politykami "zawodowo" -  najczęściej pracują w swoich "prywatnych" zawodach. Parlament wybierany jest na 4 lata i nie można go rozwiązać.

Gdy obie izby parlamentu nie zgadzają się w jakiejś kwestii, podczas trzech rund głosowania odbywają się raz jeszcze. Jeśli do zgody mimo to nie dojdzie, odbywa się tzw. „konferencja jednocząca” (niem. Einigungskonferenz). Bez jednomyślności  ustawa przepada.

 

Najważniejsze decyzje szwajcarskiego parlamentu:

1919 - system proporcji parlamentarnej - do parlamentu wchodzą proporcjonalnie przedstawiciele wszystkich partii

1948 - system emerytur i rent

1971 - prawo głosu kobiet

2000 - całkowita rewizja konstytucji oraz dwustronne umowy z EU

2002 - wejście do ONZ (niem. UNO)


Na początku 2021 weszła ustawa o 2 tyg. urlopie ojcowskim oraz że w wielkich firmach, notowanych na giełdzie, w radzie nadzorczej musi być co najmniej 30% kobiet, natomiast w zarządzie firmy - 20%.

Wszystkie prawa itp. publikowane są w 3 z 4 oficjalnych języków Szwajcarii: po niemiecku, francusku i włosku. 

 


  

Szwajcaria to demokracja bezpośrednia (co ciekawe, po niemiecku nazywana halbdirekte Demokratie, czyli półbezpośrednią). Polega to na tym, że społeczeństwo korzysta z kilku swoich praw:

 

Pierwsze prawo to tzw. Wahlrecht, czyli prawo wyboru parlamentu (lub bycia doń wybraną/ym), gdy osiągnie się wiek 18 lat.

 

Drugie, Stimmrecht, czyli prawo głosu, to prawo do brania udziału w głosowaniach. Głosowanie (Abstimmung) to pytanie, na które trzeba odpowiedzieć tak lub nie (np. czy zgadza się Pan/Pani, aby w naszym mieście wybudowano nowe przedszkole). Abstimmungen odbywają się 4 lub 5 razy w roku, a liczba pytań to zazwyczaj 6-7 (np. 2 na poziomie państwa, 3 kantonalne, 2 gminne). 

Karta do głosowania przychodzi pocztą. Głosować można poprzez odesłanie jej pocztą (w większości kantonów/gmin koperta jest już ofrankowana) lub osobiste pójście, by wrzucić kartę do urny (na pewno są ludzie, którzy tak robią, ale ja ich nie znam). Mimo tego udogodnienia, w głosowaniach udział bierze zazwyczaj tylko ok. 42% ludności... 

W kantonach Glarus i Appenzell Inerrhoden głosowanie odbywa się poprzez tzw. Landsgemeinde - tysiące ludzi zbierają się pod gołym niebem i głosują poprzez podniesienie ręki. To pradawna forma glosowania.  

Od początku istnienia Szwajcarii w obecnej formie, czyli 1848 roku, odwołano tylko 3 głosowania: w 1920 (z powodu Maulseuche), 1951 - (Klauenseuche), 2020 - z powodu corony. Maulseuche i Klauenseuche to choroba wirusowa, na jaką zapadją krowy, świnie, kozy i owce (a także jelenie, słonie, szczury i jeże). 


Trzecie prawo to Initiativrecht, inicjatywy (wprowadzone w 1891), tzn. jeśli ktoś chce jakiejś ustawy, musi zebrać pod nią 100 tys. podpisów (w przypadku ustawy dotyczącej państwa; jeśli chodzi o kanton lub gminę - odpowiednio mniej). Wówczas odbywa się Abstimmung - głosowanie. 

Przy inicjatywie społecznej, aby została przyjęta, potrzeba podwójnej większości (niem. doppeltes mehr), czyli:

a) musi zagłosować liczbowo więcej osób na „tak” niż na „nie”

b) w więcej niż połowie kantonów musi być wynik z „tak” niż z „nie”.To tzw. zasada  (podwójna większość).

 

Czwarte prawo to Referendumsrecht, czyli prawo do referendum (wprowadzone w 1874). Jeśli uchwalone przez parlament prawo nie podoba się społeczeństwu, musi ono w ciągu 100 dni zebrać 50 tys. podpisów i wówczas odbywa się głosowanie (Referendum). Jeśli ludzie zażyczą sobie, że prawo ma nie być wprowadzone - nie będzie.




Najważniejsze partie polityczne Szwajcarii to:

Schweizerische Volkspartei (SVP) - Szwajcarska Partia Narodowa - prawica

Sozialdemokratische Partei (SP) - Partia Socjaldemokratyczna - lewica

FDP die Liberalen - efekt fuzji z 2009, łączącej Freisinnig-Demokratische Partei (Wolnomyślicielska Partia Demokratyczna) i Liberale Partei der Schweiz (Partia Liberalna Szwajcarii) - liberałowie

Grüne Partei - Zielona Partia - "zieloni"

die Mitte - Partia Środka - powstała w 2021 poprzez połączenie Christlichdemokratische Volkspartei (Chrześcijańskodemokratyczna Partia Narodowa) i Bürgerlich-Demokratische Partei (Obywatelska Patia Demokratyczna)

Grünliberale - zieloni liberałowie

 

W 1848 roku w rządzie była tylko FDP. 

Niecałe sto lat później w rządzie były 3 osoby z FDP, 1 z SP, 1 z SVP i 2 z CVP.

Dziś - 2 miejsca ma SVP, 2 - SP, 2 - FDP i jedno - Mitte.  


W Nationalrat mandaty posiadają:

55 - SVP (prawica)

39 - SP (lewica)

31 - Mitte

30 - Zieloni

29 - FDP (liberałowie)

16 - Zieloni liberałowie 

 

W Ständerat mandaty posiadają:

13 - Mitte

12 - FDP (liberałowie)

9 - SP (lewica)

7 - SVP (prawica)

5 - Zieloni




W roku 2019 Szwajcaria miała 74,5 mld CHF przychodu (głównie dzięki podatkom dochodowym).. Wydatki wyniosły natomiast 71,4 mld CHF (głównie na emerytury, renty, opiekę zdrowotną i koszty emigracji).  



VAT (Mehrwertsteuer) w Szwajcarii wynosi:

7.7% - auta, biżuteria, zegarki, ubrania, alkohol, usługi

3.7% noclegi w hotelach (wliczając śniadanie)

2.5% (żywność, leki, książki, gazety i inne produkty codziennego użytku).


W Szwajcarii jest rozdział kościoła od państwa. Państwo nie ma prawa demonstrować nigdzie symboli religijnych, więc np. w klasach szkolnych nie mogą wisieć krzyże. Przy ustalaniu praw państwo nie może brać pod uwagę żadnych nacisków ze strony kościołów; czy to katolickiego, czy protestanckiego czy jeszcze innego.


11% Szwajcarek i Szwajcarów żyje na emigracji.


Szwajcaria jest członkinią następujących organizacji międzynarodowych:

Organizacji Narodów Zjednoczonych, czyli ONZ (niem. UNO)

Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, czyli OBWE (niem. OSZE - była założycielką)

Światowej Organizacji Handlu, czyli WTO (była założycielką)

Nie jest oczywiście członkinią NATO (ponieważ jest państwem neutralnym) i nie jest członkinią UE (natomiast jest m.in. w Strefie Schengen).  

Komentarze

  1. Brzmi jak opis utopii. Serio, fascynuje mnie sposób podejmowania decyzji i realnego wpływu na kształt kraju, czy najbliższego otoczenia. Szkoda, że tak niewielki odsetek ludzi z tego prawa korzysta, ale same założenia wydają mi się wspaniałe. Kiedyś mój wykładowca opowiadał, że w Szwajcarii gdy chce się postawić w danym miejscu budynek użyteczności publicznej to jego bryłę wyznacza się palikami i ludzie mogą zgłaszać swoje pomysły albo sprzeciw. Czy to jeszcze tak funkcjonuje? I ten rząd 7-osobowy! Wow!

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Nie mam pojęcia, czy w kwestii budynków użyteczności publicznej wciąż to tak funkcjonuje z tymi palikami, ale na pewno takie zmiany podlegają głosowaniu.
      Tak, posiadanie realnego wpływu na codzienność jest piękne. Czasami zastanawiam się, jak wyglądałby świat, gdyby we wszystkich krajach demokratycznych wprowadzić demokrację bezpośrednią...

      Usuń
    2. I ograniczyć liczbę posłów, nie rozmydlać odpowiedzialności, interesować się kształtem otoczenia, a nie ograniczać się do narzekania. No, fajnie by było :)

      Usuń
  2. No i mam gotowy konspekt na bajkę! Wystarczy tylko zacząć: za górami, za lasami...
    Ale na poważnie - dziękuję! "Jeśli ludzie zażyczą sobie, że prawo ma nie być wprowadzone - nie będzie." - jak mi się to zdanie podoba!

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Fajnie by było, gdyby i gdzie indziej można było tak decydować, nieprawdaż?...

      Usuń

Prześlij komentarz

Popularne posty